Mary Shelley’nin hayatı, edebi başarıları ve kişisel trajedileriyle dikkat çeken, zengin ve karmaşık bir hikayedir. İşte Mary Shelley’nin hayatına dair ayrıntılar:
Erken Yaşam ve Aile
Doğum: Mary Wollstonecraft Godwin, 30 Ağustos 1797’de Londra, İngiltere’de doğdu.
Anne ve Baba: Annesi Mary Wollstonecraft, kadın hakları savunucusu ve “Kadın Haklarının Gerekçelendirilmesi” adlı eserin yazarıdır. Babası William Godwin ise ünlü bir politik filozof ve yazardır. Mary, annesi doğumdan kısa bir süre sonra ölen, annesinin ve babasının etkisiyle entelektüel bir ortamda büyüdü.
Eğitim ve Gençlik
Mary, babasının kütüphanesinden ve evdeki entelektüel çevreden büyük ölçüde yararlandı. Eğitimi büyük ölçüde evde, babasının gözetiminde gerçekleşti. Babasının arkadaşları arasında dönemin önemli düşünürleri ve yazarları bulunuyordu, bu da Mary’nin erken yaşta edebi ve felsefi konulara ilgi duymasını sağladı.
Percy Bysshe Shelley ile İlişkisi
1814 yılında, 16 yaşındayken, Mary, şair Percy Bysshe Shelley ile tanıştı. Percy, evli olmasına rağmen Mary ile bir ilişki yaşamaya başladı. Aynı yıl birlikte Avrupa’ya kaçtılar. Mary’nin babası bu ilişkiye karşı çıktı, ancak çift sonunda 1816’da Percy’nin ilk eşinin intiharının ardından evlendiler.
Frankenstein’in Yazılması
1816 yazında Mary ve Percy, Lord Byron ve diğer arkadaşlarıyla Cenevre Gölü yakınlarında kaldılar. Bu yazı, edebi tarih açısından önemli kılan olay, bir hayalet hikayesi yazma yarışması düzenlenmesiydi. Mary, bu yarışma sırasında “Frankenstein” adlı romanının temelini attı. 1818 yılında yayımlanan bu eser, bilim kurgu türünün ilk örneklerinden biri olarak kabul edilir ve Mary’yi ünlü bir yazar haline getirdi.
Kişisel Trajediler ve Kayıplar
Mary’nin hayatı boyunca birçok kişisel trajedi yaşadı. İlk çocukları Clara, 1818’de doğduktan kısa süre sonra öldü. İkinci çocukları William, 1819’da bir yaşında öldü. 1822’de Percy Bysshe Shelley, bir deniz kazasında hayatını kaybetti. Bu kayıplar, Mary’nin yaşamını ve yazılarını derinden etkiledi.
Yalnızlık ve Edebi Kariyer
Eşinin ölümünden sonra Mary, oğulları Percy Florence Shelley ile birlikte Londra’ya döndü. Hayatının geri kalanını yazarlık yaparak ve Percy’nin eserlerini yayımlayarak geçirdi. Romanlar, kısa hikayeler, denemeler ve biyografiler yazmaya devam etti. En önemli eserleri arasında “Valperga” (1823), “The Last Man” (1826), “Lodore” (1835) ve “Falkner” (1837) bulunmaktadır.
Ölümü
Mary Shelley, 1 Şubat 1851’de Londra’da beyin tümörü nedeniyle 53 yaşında vefat etti. Kensal Green Mezarlığı’na defnedildi.
Mirası
Mary Shelley, “Frankenstein” adlı eseriyle edebi dünyada derin bir iz bırakmıştır. Eser, sayısız uyarlama ve yoruma konu olmuş, bilim kurgu ve gotik edebiyatın temel taşlarından biri haline gelmiştir. Mary’nin hayatı ve eserleri, feminist eleştirmenler ve edebiyat tarihçileri tarafından incelenmiş ve onun edebi mirası hala güçlü bir şekilde yaşamaktadır.
Tarihin İlk Bilim Kurgu Romanı
İlk bilim kurgu romanı olarak genellikle Mary Shelley’nin 1818 yılında yayımlanan “Frankenstein; or, The Modern Prometheus” adlı eseri kabul edilir. Bu roman, bilim kurgu türünün temellerini atmış ve bu türün gelişimine önemli katkılarda bulunmuştur.
Frankenstein; or, The Modern Prometheus
Yazar: Mary Shelley
Yıl: 1818
Konu: Genç bilim insanı Victor Frankenstein’ın, ölü dokulardan yeni bir canlı yaratma çabası ve bu yaratığın neden olduğu trajik sonuçlar.
Romanın Temaları ve Önemi
Bilim ve Etik: Roman, bilimsel keşiflerin sınırlarını ve etik sorumlulukları sorgular. Victor Frankenstein’ın, bilimsel merakı ve hırsı nedeniyle yarattığı canavar, kontrolsüz bilimin tehlikelerini simgeler.
İnsanlık ve Yaratıcılık: Shelley’nin eseri, insan olmanın anlamını ve yaratıcılığın sorumluluklarını ele alır. Frankenstein’ın yarattığı canavar, dışlanma ve yalnızlık temalarını işler ve toplumsal kabulün önemine vurgu yapar.
Gotik ve Romantik Unsurlar: Roman, gotik edebiyatın karanlık ve korkutucu unsurlarını romantizmin duygusal ve felsefi derinliğiyle birleştirir. Bu, eseri hem bilim kurgu hem de edebi bir başyapıt haline getirir.
Edebi ve Kültürel Etki: “Frankenstein”, yalnızca bilim kurgu edebiyatının değil, genel edebiyatın da önemli bir parçasıdır. Roman, sayısız uyarlama, yorum ve analize konu olmuş ve pek çok bilim kurgu eserine ilham kaynağı olmuştur.
Mary Shelley ve Eserinin Kalıcı Mirası
Mary Shelley, genç yaşta yazdığı “Frankenstein” ile edebi dünyada derin bir iz bırakmıştır. Eser, bilim kurgu türünün başlangıcı olarak kabul edilirken, aynı zamanda edebi eleştirmenler tarafından da yüksek değerlere sahip bir klasiktir. Shelley’nin eseri, bilim ve etik arasındaki ilişkiyi derinlemesine inceleyen bir başyapıt olarak bugün de önemini korumaktadır.
“Frankenstein” romanı, hem bilim kurgu severler hem de edebiyat tutkunları için mutlaka okunması gereken bir eserdir. Mary Shelley’nin vizyoner yaklaşımı, modern bilim kurgu romanlarının gelişimine büyük katkı sağlamıştır.
Diğer Eserleri
Mary Shelley “Frankenstein” dışında da birçok eser yazmıştır. İşte diğer önemli eserlerinden bazıları:
- Valperga: Or, The Life and Adventures of Castruccio, Prince of Lucca (1823)
- Konu: Ortaçağ İtalya’sında geçen bu roman, Castruccio Castracani’nin yaşamını ve askeri maceralarını anlatır. Roman, tarihsel olaylar ve kurgu unsurlarıyla doludur.
- The Last Man (1826)
- Konu: Gelecekteki bir salgın hastalığın insanlığı yok ettiği distopik bir romandır. Roman, Shelley’nin kişisel trajedilerinden ve kayıplarından ilham almıştır ve hem bilim kurgu hem de romantizm unsurları içerir.
- Perkin Warbeck (1830)
- Konu: Tarihsel bir roman olan bu eser, 15. yüzyıl İngiltere’sinde geçer ve Perkin Warbeck adlı tarihsel bir figürün yaşamını ve siyasi entrikalarını anlatır.
- Lodore (1835)
- Konu: Roman, Lord Lodore’un ölümü sonrası ailesinin yaşadığı zorlukları ve toplum içindeki yerlerini bulma çabalarını anlatır. Mary Shelley’nin feminist bakış açısını yansıtan bir eserdir.
- Falkner (1837)
- Konu: Bu roman, Elizabeth Falkner’ın hayatı ve onun koruyucusu olan Falkner arasındaki karmaşık ilişkiyi anlatır. Eser, affetme ve ahlaki dönüşüm temalarını işler.
Kısa Hikayeler
- Mary Shelley, çeşitli dergi ve gazetelerde yayımlanan birçok kısa hikaye de yazmıştır. Bu hikayeler genellikle gotik, romantik ve bilim kurgu temalarını işler.
Biyografiler ve Denemeler
- Lives of the Most Eminent Literary and Scientific Men (1835-1839)
- Konu: Mary Shelley, Fransız, İtalyan ve İspanyol yazar ve bilim insanlarının biyografilerini yazmıştır. Bu biyografiler, “The Cabinet Cyclopaedia” serisinin bir parçasıdır.
- Rambles in Germany and Italy (1844)
- Konu: Mary Shelley’nin Almanya ve İtalya’da yaptığı seyahatlerin anılarını ve gözlemlerini içerir.
Mary Shelley’nin eserleri, hem onun döneminin sosyal ve politik meselelerine hem de kişisel deneyimlerine dair derin bir bakış sunar. Edebi kariyeri boyunca çeşitli türlerde eserler veren Mary Shelley, özellikle “Frankenstein” ile bilinse de diğer eserleri de önemli ve değerlidir.