Afrika’dan dünyaya köle ticareti, insanlık tarihinin en karanlık ve acı verici dönemlerinden biridir. Köle ticareti, özellikle 15. yüzyıldan 19. yüzyılın ortalarına kadar yoğun şekilde devam etmiştir. İşte bu sürecin tarihçesi:
Erken Dönem:
Afrika’dan köle ticareti, aslında Avrupalılar gelmeden önce de vardı. İç Afrika’da bazı kabileler arasında köle ticareti yapılıyordu. Fakat bu ticaret genellikle savaş esirleri ve suçlular üzerinden yürütülüyordu ve daha küçük ölçekliydi.
Portekiz ve İspanya:
- yüzyılın ortalarında, Portekizliler Afrika’nın batı kıyılarında keşifler yapmaya başladı. İlk olarak 1441’de Portekizli kaşifler Afrika’dan Avrupa’ya köle getirdiler. 1492’de Kristof Kolomb’un Amerika’yı keşfetmesiyle birlikte, yeni dünyada iş gücüne olan ihtiyaç arttı. İspanyollar ve Portekizliler, özellikle şeker plantasyonlarında çalıştırmak üzere köle ticaretini başlattılar.
Diğer Avrupa Ülkeleri:
- yüzyılın sonlarına doğru İngiltere, Fransa, Hollanda gibi diğer Avrupa ülkeleri de köle ticaretine dahil oldular. Bu ülkeler, Batı Afrika kıyılarında kaleler ve ticaret merkezleri kurdular. Burada köleler, Avrupalılar tarafından gemilere yüklenerek Amerika’ya taşındı.
Üçgen Ticaret
Afrika köle ticareti, Üçgen Ticaret olarak bilinen bir sistemin parçasıydı. Bu sistem üç aşamadan oluşuyordu:
- Avrupa’dan Afrika’ya: Avrupalılar, Afrika’ya silah, alkol, kumaş gibi mallar getiriyordu.
- Afrika’dan Amerika’ya: Afrika’dan alınan köleler, gemilerle Amerika’ya götürülüyordu. Bu yolculuğa “Orta Geçit” deniyordu ve köleler son derece zor şartlar altında bu geçidi tamamlıyordu.
- Amerika’dan Avrupa’ya: Amerika’da üretilen şeker, tütün, pamuk gibi ürünler Avrupa’ya geri getiriliyordu.
Köle Ticaretinin Doruk Noktası ve Sonu
17. ve 18. Yüzyıllar:
Köle ticareti 17. ve 18. yüzyıllarda doruk noktasına ulaştı. Bu dönemde milyonlarca Afrikalı köle olarak Amerika’ya götürüldü. Köleler, plantasyonlarda, madenlerde ve çeşitli ağır işlerde çalıştırıldı.
Abolisyon Hareketleri:
- yüzyılın sonlarına doğru, köleliğe karşı hareketler güçlenmeye başladı. 1807’de İngiltere, köle ticaretini yasakladı. ABD de 1808’de benzer bir yasak getirdi. Ancak köleliğin tamamen ortadan kalkması için daha fazla mücadele gerekti. 19. yüzyılın ortalarında Amerika’daki İç Savaş’ın ardından 1865’te ABD’de kölelik resmen sona erdi. Diğer ülkelerde de benzer süreçler yaşandı.
- yüzyılın sonlarından 19. yüzyılın ortalarına kadar süren Atlantik köle ticareti boyunca, yaklaşık 10 ila 12 milyon Afrikalının zorla yer değiştirdiği tahmin edilmektedir. Ancak bu rakamlar, tarihi kaynaklardaki belirsizlikler ve köle ticaretinin kayıt dışı doğası nedeniyle tam olarak kesin değildir. Bu sayıların daha yüksek veya daha düşük olabileceği de bazı araştırmacılar tarafından öne sürülmektedir.
Ayrıntılar:
- 16. Yüzyılın Sonları: Köle ticaretinin başlangıç yıllarında, yıllık olarak yaklaşık birkaç bin Afrikalı köle olarak Amerika kıtasına götürülüyordu. Bu sayı, 16. yüzyılın sonunda ve 17. yüzyılın başlarında artış gösterdi.
- 17. Yüzyıl: Bu dönemde köle ticareti önemli ölçüde artarak her yıl binlerce Afrikalı kölenin Amerika kıtasına taşınmasına neden oldu. Tahminlere göre, 17. yüzyıl boyunca yaklaşık 1,5 ila 2 milyon Afrikalı yer değiştirdi.
- 18. Yüzyıl: Köle ticaretinin zirve yaptığı yüzyıl olarak kabul edilen 18. yüzyılda, yılda ortalama 60.000 ila 80.000 arasında Afrikalı köle olarak Amerika’ya götürüldü. Bu yüzyıl boyunca yaklaşık 6 ila 7 milyon Afrikalı köleleştirildi.
- 19. Yüzyılın İlk Yarısı: 19. yüzyılın başlarında köle ticareti devam etti, ancak çeşitli ülkelerin köle ticaretini yasaklamasıyla birlikte bu sayı azalmaya başladı. 19. yüzyılın ilk yarısında yaklaşık 1 ila 2 milyon Afrikalı köle olarak taşındı.
En Pis Köleciler Kimlerdi?
Toplamda, Atlantik köle ticareti süresince yaklaşık 10 ila 12 milyon Afrikalı köle olarak Amerika kıtasına taşındı. Ancak, bu süreçte yer değiştirenlerin sayısı yalnızca Amerika’ya götürülenlerle sınırlı değildir; köle ticareti sırasında yolda hayatını kaybedenler ve yerel ticaret sistemlerinde yer değiştirenler de bu rakamların dışında kalmaktadır.
Köle ticareti, sadece yer değiştirilen insanların sayısıyla değil, aynı zamanda Afrika toplumları ve Amerika’daki kölelerin yaşamları üzerinde yarattığı derin ve kalıcı etkilerle de değerlendirilmektedir. Bu dönemin mirası, günümüzde bile toplumsal ve kültürel yapıları etkilemeye devam etmektedir.
Atlantik köle ticaretinde taşınan yaklaşık 10-12 milyon kölenin dağılımını belirlemek için çeşitli ulusların katkılarına bakabiliriz. Tarihçiler ve araştırmacılar, köle ticaretinde yer alan ülkelerin taşıdığı köle sayıları ve yüzdeleri hakkında bazı tahminlerde bulunmuştur. İşte bu tahminlere göre ulusların katkıları:
Portekiz ve Brezilya
- Portekiz: Köle ticaretinde en büyük paya sahipti. Portekiz ve daha sonra Brezilya üzerinden yapılan taşımalar toplam köle sayısının yaklaşık %40’ını oluşturuyordu.
- Tahmini Taşınan Köle Sayısı: Yaklaşık 4.5 milyon.
İngiltere
- İngiltere: Köle ticaretinde önemli bir rol oynadı. İngiltere’nin taşıdığı köleler toplam sayının yaklaşık %26’sını oluşturuyordu.
- Tahmini Taşınan Köle Sayısı: Yaklaşık 3 milyon.
Fransa
- Fransa: Köle ticaretine büyük katkı sağlayan ülkelerden biriydi. Fransız gemileriyle taşınan köleler toplam sayının yaklaşık %11’ini oluşturuyordu.
- Tahmini Taşınan Köle Sayısı: Yaklaşık 1.3 milyon.
Hollanda
- Hollanda: Hollanda, köle ticaretinde önemli bir yer tuttu. Hollanda gemileriyle taşınan köleler toplam sayının yaklaşık %7’sini oluşturuyordu.
- Tahmini Taşınan Köle Sayısı: Yaklaşık 900,000.
İspanya ve Diğer İber Ülkeleri
- İspanya ve Diğer İber Ülkeleri: İspanya ve diğer İber ülkeleri, köle ticaretinde toplam sayının yaklaşık %15’ini oluşturuyordu.
- Tahmini Taşınan Köle Sayısı: Yaklaşık 1.7 milyon.
Danimarka
- Danimarka: Danimarka’nın taşıdığı köleler toplam sayının yaklaşık %1’ini oluşturuyordu.
- Tahmini Taşınan Köle Sayısı: Yaklaşık 100,000.
Dağılımın Genel Özeti
- Portekiz/Brezilya: %40 (4.5 milyon)
- İngiltere: %26 (3 milyon)
- Fransa: %11 (1.3 milyon)
- Hollanda: %7 (900,000)
- İspanya ve Diğer İber Ülkeleri: %15 (1.7 milyon)
- Danimarka: %1 (100,000)
Bu rakamlar, köle ticaretinde yer alan ana ülkelerin katkılarının bir tahminidir ve farklı kaynaklarda küçük değişiklikler gösterebilir. Ancak genel olarak, Portekiz ve Brezilya’nın köle ticaretindeki en büyük paya sahip olduğu, ardından İngiltere, Fransa ve Hollanda’nın geldiği kabul edilmektedir.
